در عصر حاضر که عصر «اینترنت و جهانی شدن» نامیده می شود، استفاده مناسب و کار آمد از فن آوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، در راستای بازنمایی هویت‌های ملی و هم چنین حفظ و صیانت از ارزش ها و آداب و رسوم کشورها از اهمیت برخوردار است. به بیان دیگر، با وجود رقابت های فرهنگی در عرصه بین المللی و اعمال نفوذ مستقیم و غیر مستقیم رسانه ها و مراکز پر قدرتی چون هالیوود؛ و در نتیجه اشاعه فرهنگ‌های بیگانه در سطح جهانی، یکی از دغدغه های عمده متولیان و سیاستگذاران فرهنگی و هویتی به استفاده صحیح و راهبردی از فن آوری‌های نوین اطلاعاتی، خصوصا اینترنت معطوف گشته تا از این رهگذر حفظ، قوام و بالندگی هویت‌های ملی کشورها به ویژه صاحبان تمدنها و تاریخ‌های کهن در سطوح داخلی و بین المللی تضمین شود. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، ارزیابی چگونگی در اختیار گرفتن و استفاده از اینترنت و فضای مجازی در بازنمایی هویت فرهنگی و ملی یک کشور است که با تمرکز بر مطالعه موردی وبگاه شهرداری کیوتو به عنوان نماینده یک کشور شرقی تبیین خواهد شد. در واقع، می توان گفت که رابطه مستقیمی میان پس زمینه های فرهنگی و نحوه بازنمایی، حفظ و صیانت از هویت‌های فرهنگی و بومی هر کشور وجود دارد. در این رابطه، با توجه به علقه های عمیق فرهنگی و پایبندی بر میراث هویتی و پاسداشت آن در سطوح مردمی و دولتی که در رفتارهای اجتماعی و سیاستگذاری های خرد و کلان ژاپن مشهود است، مقاله حاضر میزان بالایی از موفقیت در بازنمایی هویت ملی را توسط ویگاه کیوتو مفروض می دارد. در پیشبرد و بسط موضوع مورد بحث، از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بهره گرفته شده و در خاتمه، نقاط ضعف و قوت وبگاه شهرداری کیوتو همراه با کاربست های مفید آن برای ایران مورد تحلیل و ارزیابی قرار خواهد گرفت.
 
دوگانه مجاز و واقعیت می تواند به مثابه دوگانهای همسان و موازی و یا ناهمسان و متضاد در امر هویت ملی به کار آید این به آن معناست که فضای مجازی به عنوان بستری جدید در ظهور و بروز اجتماعی می تواند انعکاس و خوانشی حقیقی از هویت ملی (فرصت) و یا روایتی خلاف و متفاوت را (تهدید) را به نمایش در آورد. امروزه فضای مجازی به عنوان فرصتی در جهت باز نمایی عناصر حقیقی هویت ملی و با ارایه دگرهای هویتی دارای اهمیت و کار کردی حد اقل دو یا چند گانه است.
 
بر این اساس، پرسش اصلی آن است که چگونه می توان هویت ملی را در تعامل با هویت‌های فراملی در فضای مجازی حفظ و سامان داد. در این مقاله سعی می شود جهت پاسخ به این پرسش، با استفاده از دیدگاه نظری توازی هویتهای اجتماعی و هم چنین روش توصیفی و تحلیل مسأله مورد استفاده شود. با قبول تعامل و تقابل میان هویتهای ملی و فراملی در عین آن که حضور در عرصه تعامل جهانی را غیرقابل اجتناب می دانیم، اما بهره گیری از فرصت‌های این تعامل جدید، از جمله بستر فضای مجازی این قابلیت را دارد تا ابتکار و مهندسی نظام های سیاسی در راستای تقویت این شناسه (هویت ملی) به کار آید.
 
فرصت یا تهدیدنگری به فضای مجازی، به میزان و کیفیت سیاستها، اقدامات و توانایی های واحدهای ملی بستگی دارد. مهندسی در امر هویت ملی می تواند به کارایی هر چه بیشتر این فرصت کمک کرده و مانع بروز آن در قامتی تهدید آمیز گردد. هویت اجتماعی احساسی است که افراد نسبت به خود دارند. هویت‌های اجتماعی صرفا رؤیاهای روزانه نیستند بلکه منبع اصلی نقشه عمل ما هستند؛ گرایش به ایده آل بودن دارند و اغلب در برخورد با واقعیت در تضاد با آن قرار می گیرند.
 
اما فضای مجازی در سالهای اخیر از طریق شبکه‌های اجتماعی و نسل جدید وب، کاربران را در موضع تعاملی و بیشتر در نقش کنشگر در آورده است. کنشگران در شبکه‌های اجتماعی با خلق هویت‌هایی برای خود به تعامل با دیگر کاربرانی می پردازند که آنها نیز از همین راهبرد برای ساخت جهان اجتماعی مجازی شان استفاده کرده اند. در واقع، فضای مجازی منجر به زایش پدیده ای شده که می توان آن را خود هویت پردازی نامید.
 
با این وصف، مطالعه آنچه کاربران از هویت خویش در فضای مجازی ترسیم نموده اند به قطع نمی تواند با هویت دنیای واقعی انطباق کامل داشته باشد، اما به حتم می تواند در مطالعاتی آینده پژوهانه، شناسایی گرایشات هویتی جامعه‌ایرانی را در دسترس قرار دهد. در این مقاله پس از واکاوی شناختی پدیده خود هویت پردازی در فضای مجازی، در چارچوب مورد نظر، فهرستی از بیشترین علاقه مندی ها و جملات معرف شخصی کاربران ایرانی در شبکه‌هایی همچون فیس بوک، پلاس و فید که می توانند در مجموعه معرف های هویتی باشند ارایه می گردد.
 
سؤال تحقیق آن است که آیا هویت‌ها در فضای مجازی با دخل و تصرفهای آگاهانه و خودساخته کاربران، بازنمایی و ابراز می شوند؟ و چه ویژگی هایی در فضای مجازی زمینه ساز چنین دخل و تصرفی است؟ بنابراین فرضیه این پژوهش آن است که هویت ها در فضای مجازی دارای تفاوت هایی هشیارانه خودساخته با دنیای واقعی و به سمت علاقه مندی های کاربران است. و فضای مجازی دارای ویژگی هایی است که کابران را بیشتر در موضع هشیار و طراح هویت خویش قرار میدهد.
 
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394